ลองคิดดูสิ… ถ้าถามว่า ขนมไทยดั้งเดิมหน้าตาเป็นยังไง คำตอบง่ายๆ คือ “ขนมที่ไม่มีไข่” นั่นแหละของแท้ยุคแรก เพราะเมื่อก่อนคนไทยยังไม่รู้จักการใช้ไข่มาทำขนมเลย วัตถุดิบหลักของเราคือสามสิ่งพื้นบ้านสุดคลาสสิก: ข้าว น้ำตาล และมะพร้าว
ยุคโบราณ เมื่อขนมคือเรื่องของใจ ไม่ใช่ของทุกวัน
ขนมไม่ได้ขายตามตลาดทุกหัวมุมแบบตอนนี้ แต่จะทำเฉพาะใน วันพิเศษ เท่านั้น เช่น งานบุญ หรือต้อนรับแขกสำคัญ เพราะใช้แรง ใช้เวลา ใช้ใจสุดๆ เทคนิคทำก็เรียบง่ายแต่ต้องแม่น เช่น “นึ่ง ต้ม โม่” เมนูขวัญใจยุคนั้นคือ ขนมครก ขนมถ้วย ข้าวต้มมัด กลิ่นมะพร้าวอบควันเทียนนี่คือ DNA ของขนมไทยแท้
ยุคอยุธยา เมื่อขนมไทยได้เจอ “โปรตุเกส” และเกิดตระกูลทอง เข้าสู่ยุคเปิดโลกอยุธยา การค้าเริ่มบูม คนต่างชาติเริ่มเข้ามา โดยเฉพาะโปรตุเกส และนั่นเองที่ทำให้เราได้รู้จัก ท้าวทองกีบม้า (มารี กีมาร์) ผู้หญิงผู้เปลี่ยนวงการขนมไทยตลอดกาล เธอนำสูตรขนมฝรั่งที่ใช้ไข่มาปรับให้เข้ากับวัตถุดิบไทย แล้วเกิดเป็นขนมตระกูลทองทั้งหลาย เช่น ทองหยิบ ทองหยอด ฝอยทอง หม้อแกง ที่ยังอยู่ในทุกงานมงคลมาถึงตอนนี้
อยุธยายังมี “ย่านป่าขนม” หรือตลาดขนม และ “บ้านหม้อ” ที่ขายอุปกรณ์ทำขนมแบบครบเซต เรียกว่าเป็นยุคทองของการ “เบเกอรี่สไตล์ไทย” ก็ว่าได้
สมัยรัตนโกสินทร์ จากตำราโบราณสู่ร้านขนมในไอจี
เมื่อเทคโนโลยีเริ่มเข้ามา การพิมพ์ตำราอาหารทำให้สูตรขนมไทยถูกบันทึกอย่างเป็นระบบ ไม่ต้องรอปากต่อปากอีกต่อไป ขนมอย่าง ทองม้วน สัมปันนี ขนมฝรั่ง ก็เริ่มได้รับอิทธิพลจากต่างชาติ แล้วถูกปรับรส ปรับดีไซน์ให้เข้ากับลิ้นไทยมากขึ้น
“ขนม” ไม่ได้เป็นแค่ของกินอีกต่อไป แต่กลายเป็น สัญลักษณ์แห่งความหมาย ขนมชั้น = เลื่อนขั้น
ทองหยิบทองหยอด = เงินทองไหลมาเทมา
วัฒนธรรมความหวานเริ่มมีชั้นเชิงและมีพิธีกรรม
ขนมยุคใหม่ จากครัวแม่สู่คาเฟ่สีพาสเทล ทุกวันนี้ “ขนมไทย” ไม่ได้อยู่แค่ในครัวของแม่อีกต่อไป แต่อยู่บนฟีด Instagram, TikTok และในร้านคาเฟ่ที่ตกแต่งมินิมอลสุดๆ คนรุ่นใหม่เริ่มรีแบรนด์ขนมไทยให้ดูเท่ขึ้น เช่น ขนมใส่ไส้ในแพ็กเกจใสๆ มีโลโก้เก๋ๆ หรือทองหยิบโฮมเมดที่เสิร์ฟพร้อมชากุหลาบ
สายเฮลท์ตี้ก็ไม่แพ้กัน มีการใช้หญ้าหวานแทนน้ำตาล หรือเพิ่มผักผลไม้ลงในแป้งให้มีไฟเบอร์สูง ขนมไทยจึงไม่ได้หยุดอยู่กับที่ แต่กลายเป็น ของหวานแห่งยุคที่บอกเล่าอัตลักษณ์แบบไทยโมเดิร์น
“ขนมไทยไม่เคยเก่า มันแค่เปลี่ยนรส เปลี่ยนรูป แต่ยังหอมกลิ่นความทรงจำเหมือนเดิม”
